بحرانِ تأمین نهاده، سلامت دام و امنیت غذایی
وقتی زنجیره تولید دام و طیور تحت فشار نهادهها و بیماری قرار میگیرد
یادداشت روز:به قلم؛ اشکان بحیرایی روزنامه نگار
نهاوند-آوای گرین:صنعت دام و طیور ایران، در حالیکه نقش حیاتی در تأمین امنیت غذایی کشور دارد، این روزها با مجموعهای از چالشهای همزمان مواجه است: از کمبود و گرانی نهادههای دامی تا شیوع بیماریهای واگیرداری همچون تب برفکی. استان همدان، بهویژه شهرستان نهاوند، تصویری واقعی از این بحران چندوجهی را نشان میدهد؛ جایی که تعطیلی واحدهای تولیدی، افت کیفیت تغذیه دام و تضعیف سیستم ایمنی، زنجیره تولید گوشت و شیر را در آستانه فرسایش قرار داده است.
وزیر جهاد کشاورزی، غلامرضا نوری قزلجه، اخیراً در صحن علنی مجلس از «آرامش نسبی در بازار مرغ» خبر داده و گفته است:«در تولید مرغ و تخممرغ، حدود ۴۵ درصد هزینهها مربوط به نهادههایی است که با ارز ترجیحی تأمین میشود. نرخ مصوب مرغ برای مصرفکننده ۱۳۶ هزار تومان بود، اما میانگین بازار هفته گذشته حدود ۱۳۳ هزار تومان بود.»این سخنان در ظاهر نویدبخش ثبات قیمت است، اما در باطن، نگرانی عمیقی در میان دامداران و کارشناسان ایجاد کرده؛ چراکه «آرامش بازار» در شرایطی اعلام میشود که زیرساخت تولید و تغذیه دام همچنان با چالشهای جدی روبهروست.
بر اساس گزارشهای رسمی و میدانی، بخش قابل توجهی از نهادههای وارداتی، از جمله ذرت و کنجاله سویا، هفتهها در بنادر و گمرکات کشور باقی ماندهاند. در همین حال، نوسان ارزی و کمبود نقدینگی در سامانه بازارگاه، تأمین بهموقع خوراک دام را دشوار کرده است.در شهرستان نهاوند، که یکی از قطبهای دامداری استان همدان است، بیش از ۶۰ درصد واحدهای صنعتی یا تعطیل شدهاند یا در آستانه تعطیلی قرار دارند. از ۵۰ واحد فعال در گذشته، کمتر از ۲۰ واحد با ظرفیت کامل فعالیت دارند.
این روند باعث شده است تا بسیاری از دامداران برای زنده ماندن کسبوکار خود، نهاده را از بازار آزاد و با قیمت چندبرابر نرخ مصوب تهیه کنند. نتیجهی این فشار اقتصادی، کاهش کیفیت جیره، افت راندمان تولید و تضعیف سلامت دامهاست.
تغذیه نامناسب، سیستم ایمنی دام را تضعیف میکند؛ و دامِ ضعیف، شکار آسانی برای ویروسهاست. در ماههای اخیر، موارد شیوع تب برفکی در چند استان، از جمله همدان، افزایش یافته است.
براساس آمارهای سازمان دامپزشکی، در ششماهه نخست سال جاری بیش از ۲۷۰ مورد تب برفکی در کشور ثبت شده؛ در حالی که این رقم در سال گذشته حدود ۲۲۰ مورد بود.در استان همدان، دامپزشکان هشدار میدهند که افت تغذیه و تأخیر در واکسیناسیون، احتمال گسترش بیماری را افزایش داده است. تب برفکی تنها یک بیماری نیست؛ بلکه شاخصی از وضعیت ایمنی گلهها و سلامت تغذیه در مزارع دامی است.
نهاوند با دارا بودن بیش از ۳۵۰ هزار رأس دام سبک و ۱۲ هزار رأس دام سنگین، همواره یکی از مراکز اصلی تأمین شیر و گوشت استان بوده است. تا چند سال پیش، سالانه حدود ۵۰ هزار تن شیر و ۳ هزار تن گوشت قرمز از این شهرستان روانه بازار میشد.
امروز اما، گزارشها از کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی تولید خبر میدهند. علت روشن است:
نهادهها دیر میرسند، کیفیت پایینتر شده، دامها کمغذا و ضعیفتر شدهاند، و بیماریها فرصت گسترش پیدا کردهاند.
در شرایطی که دولت کاهش قیمت مرغ را نشانهای از ثبات میداند، کارشناسان هشدار میدهند که این «آرامش»، در واقع فشار مضاعف بر تولیدکنندگان و کاهش کیفیت تولید است.
تعزیرات میتواند قیمت فروش را کنترل کند، اما نمیتواند جایگزین نهادههای باکیفیت، خوراک متعادل و واکسیناسیون منظم شود.به بیان سادهتر، وقتی هزینه تولید بیش از سود فروش است، دامدار یا از کیفیت کم میکند یا از سلامت. این روند در نهایت به افت ایمنی دام، افزایش تلفات و خطر آلودگیهای ثانویه در گوشت و شیر منتهی میشود — خطری که نه فقط دامدار، بلکه مصرفکننده را تهدید میکند.
کارشناسان دامپزشکی و صنایع غذایی بر این باورند که نجات صنعت دام و طیور تنها با سیاستهای علمی و پایدار ممکن است، نه با دستورهای کوتاهمدت.
پیشنهادهای کلیدی:
تولید داخلی نهادهها از طریق توسعه کشت ذرت و گیاهان پروتئینی در مناطق مستعد.
سامانه هوشمند ردیابی نهادهها از بندر تا مزرعه برای حذف واسطهگری و قاچاق.
اولویت واکسیناسیون دامها در مناطق بحرانی مانند نهاوند، با تمرکز بر بیماریهای تب برفکی و بروسلوز.
حمایت مالی هدفمند از واحدهای نیمهتعطیل با وام کمبهره و بازپرداخت بلندمدت.
آموزش دامداران در مدیریت تغذیه و بهداشت محیطی برای کاهش تلفات و افزایش بهرهوری.
آرامش بازار مرغ و گوشت نباید ما را فریب دهد. آنچه امروز در ظاهر ثبات به نظر میرسد، در زیر پوست صنعت، زخمی عمیق از کمبود نهاده، ضعف ایمنی و فشار اقتصادی بر تولیدکنندگان دارد.
اگر در شهرستانی مانند نهاوند، نیمی از دامداریها خاموش شدهاند، معنایش فقط تعطیلی یک واحد نیست — بلکه کاهش امنیت غذایی، افت اشتغال روستایی و تهدید سلامت عمومی جامعه است.
تا زمانی که تغذیه دام، سلامت گلهها و ثبات اقتصادی تولیدکنندگان تضمین نشود، هیچ عددی — حتی اگر چند هزار تومان پایینتر از نرخ مصوب باشد — نمیتواند نشانه آرامش واقعی در سفره مردم باشد.
